Meer dan mijn stoornis
Maak onderscheid tussen alle psychische klachten en jezelf als geheel. Jij bent zoveel meer dan jouw psychische problemen. Soms is het lastig om meer te zien dan die grauwe en nare gedachtes in je hoofd die blijven schreeuwen. Soms is het lastig om meer te zien dan alleen maar moeilijke dagen en misschien zelfs het vechten om te overleven.
Maar jij bent ook gewoon een ‘ik’ die beter wil worden. Jij bent iemand die alle moed verzamelt om elke dag weer op te staan en weer verder te gaan. Dat is wie jij bent.
Jij bent zoveel meer dan de dingen die jou in de weg staan.
Ook als je soms alleen de problemen nog kunt zien. Neem eens de tijd om stil te staan bij jouw dromen, jouw doelen en jouw kwaliteiten en al het andere wat er bestaat naast de stoornis(sen) of psychische klachten. Juist als dat nauwelijks meer lukt, is het belangrijk om jezelf als geheel persoon niet uit het oog te verliezen.
Jij bent meer dan je gedachten, meer dan je angsten en meer dan je pijn. Je bent leuk, je bent lief, je bent mooi… vul maar aan! En daar bovenop ben je ook nog enorm moedig en sterk. Dat is veel en veel belangrijker dan dat je het af en toe niet meer weet en dat je zo in de knoop kan zitten met jezelf.
Jij bent niet minder waard omdat je worstelt met psychische problemen. Jouw kern is en blijft hetzelfde. Misschien word je wijzer, ouder en meer ervaren. Maar je blijft wie je bent, ook op de dagen waarop je niets anders meer ziet dan een stoornis. Zoals wel gezegd wordt: jij bent de lucht en de rest is enkel het weer. Zonder lucht is er geen weer.
Een positief lijstje maken kan helpen om aandacht te richten op jezelf als geheel.
Diagnose krijgen
Vaak wordt met 'diagnose' eigenlijk een 'classificatie' bedoelt. Een classificatie is een stoornis uit het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5). Een diagnose is daarentegen een beschrijving van jou als persoon, de dingen waar je tegenaan loopt en de mogelijke oorspong (en in stand houdende factoren) daarvan. Een diagnose probeert de hele situatie te omschrijven.
Een classificatie, zoals angststoornis, depressieve stoornis, bipolaire stoornis, borderline persoonlijkheidsstoornis of psychotische stoornis en alle andere mogelijke stoornissen, is alleen een 'labeltje' die specifieke symptomen omschrijft, maar zonder uitleg over hoe dat precies bij jou in elkaar zit en wat het grotere plaatje om de klachten en jouw leven heen is.
Een classificatie krijgen kan veel opluchting geven, bijvoorbeeld omdat wat je voelt eindelijk een naam krijgt en misschien daarmee meer bestaansrecht. Maar ook zonder classificatie hebben jouw gedachtes en gevoelens evenveel bestaansrecht. Jouw problemen zonder classificatie zijn even belangrijk als de problemen (van mensen) met een classificatie.
Als je een classificatie hebt gekregen, kan dit je erg onzeker maken. Welk stuk van mij is de classificatie en welk stuk ben ik zelf? Ben ik nu minder waard? Ben ik zwak of mislukt? Wat gaan anderen over mij denken? Hebben zij gelijk als zij bepaalde oordelen over mij hebben?
Natuurlijk ben je niet minder waard, niet zwak of mislukt. Natuurlijk ken jij jezelf beter dan wat anderen over jou invullen. Maar het blijft lastig om met die vooroordelen van anderen om te gaan. Je bent hier niet alleen in. Klik hier om meer over stigma te lezen.
Als je worstelt met het krijgen van een classificatie, kan het fijn zijn om de 'stoornis-labeltjes' in perspectief te brengen:
- De classificaties zijn bedacht door een groepje psychologen en psychiaters, die kenmerken van gedragingen, gevoelens en gedachten gegroepeerd hebben onder stoornissen, waarvan ze zelf de namen bedacht hebben. Zij hebben dus zelf gekozen welke kenmerken ze samen onder één naam wilde stoppen. Dat had dus ook heel anders kunnen uitpakken, als het een ander groepje mensen was geweest.
- Een classificatie krijgen betekent niet dat er nu iets aan jou verandert. Je bent nog precies dezelfde persoon als voorheen en je leven verandert niet. Het enige wat de classificatie kan doen is inzicht geven in je symptomen, zodat je beter aan de slag kunt gaan met de dingen waar jij last van hebt.
- Een classificatie kan samenvatten hoe een deel van jou in elkaar zit. Het kan een onderdeel vormen van wie jij (tijdelijk) bent. Het gaat echter om een deel van jou; niet om jou als geheel.
- Je in eerste instantie verzetten tegen een classificatie is niet gek. Ook als je ergens wel weet dat de classificatie goed bij jou past en je verder zou kunnen helpen. Het is ook gewoon een gek idee om opeens een 'labeltje' te krijgen.
- Je hoeft het niet eens te zijn met een classificatie. Als jouw gevoel hierover hetzelfde blijft, kan er altijd opnieuw gekeken worden naar diagnostiek. Je zit nooit helemaal vast aan jouw classificatie en bovendien hoef je er niets mee te doen als jij dat niet wilt.
- Dat er een naam is bedacht voor hoe een deel van jou functioneert, verandert niets aan dat functioneren. Je bent dus nog helemaal dezelfde persoon als vóór de classificatie en je bent evenveel waard als ieder ander.
Dossier inzien
Bedenk van te voren goed of je dossier wilt inzien. Vooral als je bij een zorginstelling in behandeling bent en er meerdere mensen en teams aantekeningen maken in jouw dossier, kan het inzien van je dossier een heftige en zelfs nare ervaring zijn.
Als je je patiënten dossier wel wilt inzien of al in hebt gezien, kunnen de volgende gedachtes helpen om wat je gelezen hebt te relativeren:
- Het is meestal erg zwaar om een tekst over jezelf te lezen. Het is heel normaal als het lezen ervan (heftige) gevoelens bij je losmaakt.
- Je dossier staat gevuld met een berg observaties van een hoop mensen die het niet allemaal (altijd) goed zullen weten.
- Sommige behandelaars die lang in het vak te zitten strijken patiënten gauw over één kam. Dat heeft niets met jou te maken.
- Psychiaters en verpleegkundigen zijn soms geneigd neerbuigend te praten over hun patiënten. Dat ligt aan hen en is geen aanval op wie jij bent.
- Observaties zijn vaak heel kort door de bocht geformuleerd en je moet ze daarom niet te letterlijk nemen.
- Als de mensen die jouw dossier geschreven hebben zelf geobserveerd zouden worden, zou er ook zo'n dossier uitkomen.
- Het uitgangspunt van een dossier is om observaties bij te houden en jou uiteindelijk zo goed mogelijk te helpen.
- Iedereen zal ongeveer zo'n dossier hebben.
- Je bent niet wat er over jou geschreven staat.